Habitat
Véronique Hoedemakers
In Frankrijk ten noorden van Bordeaux ligt een uitgestrekt riviermondingsgebied. Zo ver het oog reikt is het landschap er vlak, drassig en groen. Ik ging erheen voor een huwelijksfeest. In die uitgestrekte leegte lag aan het einde van een landweg het landhuis waar ik moest zijn. Als enige zichtbare bebouwing in de omgeving ontving het mij alleen al daarom met open armen. Het koppel had elkaar via een datingsite ontmoet. Ongetwijfeld zullen ze hun profielen zo positief mogelijk hebben opgeschreven. Als het om de taal van de liefde gaat, poetsen we die graag een beetje op.
Kunstenaar Izaak Zwartjes zoekt ook een partner. In plaats van op een datingsite hoopt hij haar te vinden door het voorbeeld van de natuur te volgen. Zoals zijn hele oeuvre een samenspel is met de natuur. Voor de Paltz bouwde hij een prieel naar het voorbeeld van de exotische prieelvogel. Deze vogel maakt prachtige baltsplaatsen. Met takjes bouwt het dier halfopen bouwwerken, priëlen, en lijkt daarbij daadwerkelijk bezig met esthetiek en choreografie. De prieelvogel bouwt, kijkt en danst door zijn prieel. Ook lijkt hij in zijn bouwwerk mee te wegen van welke kant het vrouwtje het prieel zal bekijken en betreden.
Zijn verenkleed poetst Izaak niet op. Steevast verschijnt hij in zijn gebruikelijke schutkleuren. Een boskleurige legertrui, groene joggingbroek, sandalen en vaak een pet. Vriendelijke lach, zachtaardig gemoed. Ik zoek hem tijdens het koude vroege voorjaar al op om het prieel te zien ontstaan. Onze gesprekken vallen af en toe stil door zijn zoekende overwegingen en overdenkingen, of door iets dat hem afleidt in het bos: sporen van diertjes, bloemen, geluiden. Een gewoonte ontstaan door tientallen jaren in en met de natuur te leven.
Die natuur zal ook nooit aan zijn aandacht ontsnappen. Al jarenlang lag er bij de schuur op de Paltz een boomstronk. Niemand zag er iets bijzonders aan, maar Izaak ontdekte het dode winterkoninkje binnenin. Sinds het begin van zijn kunstenaarschap zet hij vaak dode dieren die hij vindt op. Daarnaast bouwt hij hutten en nesten, soms met behulp van mest, ook als het stinkt (‘Ik heb op de academie geleerd om geen concessies te doen’). De locaties werden in de loop der tijd uitdagender en hij ging aangepaste voertuigen bouwen om bij zijn bouwwerken te komen. Altijd verblijft hij enige tijd in zijn schuilplaatsen. En daarmee zijn zijn sculpturen ook noodzaak. Om het leven overzichtelijker te maken. Om zich met het dierenleven te kunnen verbinden. Om als een dier te kunnen denken.
Wie niet beter weet zou in clichés kunnen vervallen. De kunstenaar die een uitvlucht zoekt, de rauwe natuur opzoekt, teruggaat naar de bron. Ik vind Izaak eerder van een verbluffende, niets verhullende echtheid getuigen. Hij spiegelt ons iets voor. Kunnen wij zelf wel zo eerlijk zijn als hij? Wie durft zich als een vogel te gedragen omdat hij daarin inspiratie en puurheid vindt?
Tegelijkertijd is het ook zijn werk als kunstenaar waarin hij het hoogst haalbare nastreeft en zichzelf uitdaagt. Kunstenaar Germaine Kruip maakte in 2009 een videowerk over de prieelvogel. De titel, ‘Aesthetics as a Way of Survival’, zou Izaaks lijfspreuk kunnen zijn.
De omstandigheden op de Paltz bleken ideaal: een bos tot zijn beschikking en een lange voorbereidingstijd. Met gebogen boomstammen vlocht hij het geheel ineen. Daardoor, en door gebruik te maken van een majestueuze beuk, blijft het prieel in balans. Na twee maanden gestructureerd werken blijkt het tot in de finesse te zijn uitgekiend en uitgevoerd. Zelfs de lichtsituatie van het bladerdek van de beuk in het late voorjaar overdacht hij tijdens het bouwen.
Zonder van zijn werkwijze, thematiek, materiaal of inspiratiebronnen af te wijken heeft Izaak zijn oeuvre uitgebreid met de taal van de liefde. Het landhuis bij de riviermonding verbleekt erbij. Binnen een etmaal toonde het haar gebreken. De feestgeluiden drongen moeiteloos de slaapkamers binnen en in het zwembad zat zoveel chloor dat zwemkleding van kleur verschoot. Het is te hopen dat het jonge stel de taal die zij van elkaar verwachten zullen blijven spreken.
De glooiende bosgrond rond het prieel markeerde Izaak met een cirkelvormige lage wal. De sporen van zware arbeid zijn verdreven door een vrolijk spel van kronkelende boomstammen, in elkaar grijpende takken en vrolijk gestippeld groen. Hier is alles wat het lijkt. En méér. Het is een verwachtingsvol begin.
